Ахова здароўя: пачатак канца сацыяльнай дзяржавы

Андрэй Вітушка

Рэзюмэ

Пасля крызісу 2011 мінулы год характарызаваўся адноснай стабільнасцю функцыянавання сістэмы аховы здароўя ва ўмовах спрыяльных дэмаграфічных тэндэнцый. Акцэнты развіцця медычнай дапамогі не змяніліся – прыярытэт аддаваўся высокім тэхналогіям у медыцыне з iх пашырэннем на рэгіянальны ўзровень. Замацаваўся трэнд на адыход ад бясплатнай медыцыны, кіраўніцтва галіны падрыхтавала змены ў закон «Аб ахове здароўя», якія прадугледжваюць аплату лячэння асобамі, якія патрапілі ў шпіталь у стане алкагольнага ці наркатычнага ап’янення. Між тым у чарговы раз было заяўлена пра непахіснасць прынцыпаў цяперашняй мадэлі арганізацыі і непрымальнасць страхавой медыцыны ў найбліжэйшай перспектыве. Таксама не было прыкметаў лібералізацыі ўмоваў існавання прыватнага сектару медычнай дапамогі.

Адзначаецца рост аб’ёму платных медычных паслуг у дзяржаўных арганізацыях аховы здароўя і імпартазамяшчэння ў фармвытворчасці, аднак відавочна, што задачы росту, пастаўленыя на пяцігодку, выкананыя ня будуць.

Тэндэнцыі:

Дэмаграфічныя паказчыкі і стан здароўя насельніцтва

 Паводле Нацыянальнага статыстычнага камітэта, колькасць насельніцтва Беларусі на пачатак 2013 складала 9463.8 тыс. чал.,1 страты насельніцтва за год – амаль 1900 чал. Між тым мінулы год адзначыўся станоўчымі тэндэнцыямі дэмаграфічных паказчыкаў – нараджальнасць павялічылася з 11.5 да 12.2 народжаных, а смяротнасць знізілася з 14.3 да 13.4 памерлых на тысячу насельніцтва.2 У сувязі з гэтым А. Лукашэнка нават паставіў задачу перад Міністэрствам аховы здароўя выйсці на прырост насельніцтва. На ўзровень афіцыйнага аптымізму не паўплываў той факт, што за першыя 2 месяцы новага 2013 года насельніцтва скарацілася на 2 тыс. чал. (больш чым за ўвесь 2012 год), нягледзячы на рост нараджальнасці.

Лідэры сярод прычын смяротнасці грамадзянаў засталіся традыцыйнымі – хваробы сэрца (амаль 53%), злаякасныя новаўтварэнні (14%) i «знешнія прычыны» – траўмы і атручванні.3 Агульнапрызнаным фактарам высокай смяротнасці з’яўляюцца высокі ўзровень спажывання алкаголю (10.22 л на душу насельніцтва ў 2012 годзе), які значна перавышае вызначаны ААН небяспечны для нацыі паказчык у 8 л на кожнага жыхара краіны.

Паводле Белстату асноўная часта насельніцтва ацэньвае стан свайго здароўя як «здавальняючы» (62.1%), а добрае здароўе маюць толькі 29.9%. Доля людзей, якія пастаянна займаюцца фізкультурай і спортам, пастаянна расце (з 16.3 да 24.7% з 2000 года), але застаецца нізкай, нягледзячы на значнае дзяржаўнае фінансаванне галіны.

Галоўным індыкатарам ўзроўню жыцця з’яўляецца чаканая працягласць жыцця пры нараджэнні. У 2012 яе велічыня склала 70.6 гады, у тым ліку 76.7 у жанчын і 64.7 у мужчын, што значна ніжэй за аналагічны паказчык у краінах Еўрасаюза і ледзь «дацягвае» да ўзроўню канца БССР у 1990 годзе.4 Розніца ў працягласці жыцця мужчын і жанчын застаецца значнай (12 год), прытым што «натуральнае» значэнне гэтага паказчыку, паводле ацэнак ПРААН, складае 5 год.

Асаблівым прадметам гонару беларускай дзяржавы з’яўляецца зніжэнне смяротнасці немаўлятаў да ўзроўню 3.4 на 1000 народжаных жывымі. Гэты індыкатар з’яўляецца ў Беларусі самым нізкім сярод краінаў СНД, дэманструе найлепшую дынаміку і ўвогуле параўнальны са «старымі» краінамі Еўрасаюза. Праўда, айчынныя ацэнкі значна разыходзяцца з меркаваннямі спецыялістаў Еўрапейскага Бюро СААЗ, якія, напрыклад, у 2009 ацэньвалі смяротнасць немаўлят у Беларусі на ўзроўні 11 на 1000 жыванароджаных (нацыянальныя даныя – 4.7 на 1000), што, безумоўна, лепш за сярэдні паказчык па СНД (24.1 на 1000), але істотна саступае Еўрасаюзу (3.9 на 1000).5

Сярод інфекцыйных захворванняў найбольшую занепакоенасць міжнародных экспертаў выклікаюць туберкулёз і ВІЧ-інфекцыя. Беларусь па-ранейшаму з’яўляецца адным з сусветных лідэраў па распаўсюджанасці ўстойлівага да фармпрэпаратаў туберкулёзу, а ВІЧ-інфекцыя ў нас не спыняе свой рост (2.3% за 2012 год). Пераважная большасць айчынных ВІЧ-інфікаваных (59%) – людзі ва ўзросце ад 15 да 29 год, а галоўным спосабам перадачы застаюцца сексуальныя кантакты (77.7%), што не з лепшага боку характарызуе намаганні сістэмы па супрацьдзеянні распаўсюджванню хваробы.6

Фінансаванне аховы здароўя

У дзяржаўным бюджэце мінулага году на фінансаванне аховы здароўя было запланавана выдаткаваць 3.6% аб’ёму валавага ўнутранага прадукту (ВУП). У выніку было выдаткавана 3.9% ад ВУП, а рост ў рэальным выражэнні склаў 23.2%.7 З прызначаных Br18.2 трлн на фінансаванне ўстановаў аховы здароўя мясцовага ўзроўню планавалі накіраваць 14.4, што і нядзіўна ва ўмовах, калі мадэрнізацыя большасці рэспубліканскіх клінік ужо праведзеная.

Асноўным акцэптарам сродкаў традыцыйна стала стацыянарнае звяно медычнай дапамогі, што натуральна для краіны, якая займае першае месца ў Цэнтральнай і Усходняй Еўропе па колькасці бальнічных ложкаў на душу насельніцтва. Аднак у цяперашняй сітуацыі, калі дамінуе неінфекцыйная хранічная паталогія, якая патрабуе працяглага індывідуалізаванага лячэння, акцэнт развіцця аховы здароўя ссунуўся на амбулаторнае звяно, куды ў развітых краінах Еўрасаюза скіроўваецца да 80% сродкаў.

Эксперты Сусветнай арганізацыі аховы здароўя неаднаразова звярталі ўвагу на неабходнасць ліквідацыі рэсурснага дыспарытэту паміж паліклінікамі і шпіталямі для забеспячэння фінансавай стабільнасці сістэмы і зніжэння яе адчувальнасці да знешніх уздзеянняў. Мясцовыя медычныя кіраўнікі неаднаразова заяўлялі пра слушнасць заўвагаў і неабходнасць развіцця першаснага звяна аховы здароўя, на фінансаванне якога паводле міністра Жарко плануецца скіраваць да 40% бюджэту 2013 года супраць цяперашніх 30%. Істотнага ж скарачэння фонду ложкаў стацыянараў пакуль не назіраецца, што традыцыйна тлумачыцца неабходнасцю развіцця высокатэхналагічнай дапамогі ў рэгіёнах.

Нягледзячы на павелічэнне фінансавання, сістэма, як заўсёды, вызнавала дэфіцыт рэсурсаў – у многіх шпіталях закупка расходных матэрыялаў на 2012 год «прыйшла» толькі ў верасні. Пытанне недастатковага забеспячэння нават рэспубліканскіх бальніц падымалася падчас «прамых ліній» міністра аховы здароўя, у прыватнасці, пацыенты скардзіліся на адсутнасць штучных клапанаў сэрца ў РНПЦ «Кардыялогія».8 Тлумачэнне падобнай сітуацыі простае – немагчыма мець разгалінаваную сістэму шпіталяў, прэтэндаваць на развіццё еўрапейскага ўзроўню медыцыны, выдаткоўваючы на гэта ўдвая менш, чым гэта прынята ў Еўропе (4.5% ад ВУП супраць 7–9% у Еўрасаюзе).

Пошукі рэзерваў і эканомія рэсурсаў

Мінулы год адзначыўся актыўнымі і рознаўзроўневымі пошукамі спосабаў эканоміі рэсурсаў і вызначэння ўнутрысістэмных рэзерваў «падтрымання нагавіцаў». Запачаткаваў трэнд у лютым куратар галіны ва ўрадзе віцэ-прэм’ер Анатоль Тозік. Чыноўнік прапанаваў браць сімвалічную суму ў Br5000 за наведванне паліклінік, не столькі каб матэрыяльна падтрымаць амбулаторнае звяно, а каб яго разгрузіць. Прапанова атрымала шырокі рэзананс у грамадстве праз відавочны дысананс з дзейнай Канстытуцыяй, якая гарантуе бясплатнае лячэнне ў дзяржаўных арганізацыях аховы здароўя.9 Аднак ідэя глыбока запала ў душы адказных асобаў, і ўвосень міністр аховы здароўя Васіль Жарко адзначаў слушнасць пасылу, разважаў пра катэгорыі насельніцтва, якія могуць быць вызваленыя ад аплаты (напрыклад, дзеці), але спасылаўся на складанасць яе выканання праз супярэчнасць з нормамі Асноўнага закону.

Рэфлексіі на тэму бюджэтнай эканоміі працягнуў у ліпені намеснік міністра фінансаў Максім Ермаловіч. Iх сэнс зводзіўся да таго, што дзеля забеспячэння бездэфіцытнага збалансаванага дзяржбюджэту з’яўляецца непазбежным скарачэнне бягучых выдаткаў на ахову здароўя і адукацыю «шляхам максімальна магчымага набліжэння гэтых сектараў да рэальных эканамічных умоваў і павелічэння эфектыўнасці іх уласнай дзейнасці».10 Іншымі словамі, бясплатнай медыцыны і адукацыі больш не будзе.

Першымі кандыдатамі на аплату свайго лячэння стануць, відаць, грамадзяне, якія атрымалі пашкоджанні ў стане алкагольнага ці наркатычнага ап’янення. Менавіта такая норма ўтрымліваецца ў новай рэдакцыі закона «Аб ахове здароўя», унесенай мінiстэрствам аховы здароўя на разгляд Палаты прадстаўнікоў. Мала хто сумняецца ў тым, што змены у закон будуць прынятыя, і заканамерна чакаецца эканамічны сэнс. Так, паводле міжнародных ацэнак, найменш 30% траўмаў у Мінску, паводле якіх людзі звяртаюцца ў бальніцу, асацыяваныя з ужываннем алкаголю.11

«Эканомны трэнд 2012-га» завяршыў яго пачынальнік віцэ-прэм’ер А. Тозік, які напрыканцы снежня заявіў, што «сацыяльная сфера не павінна і не мае права нагружаць больш рэальны сектар эканомікі і рэзервы трэба шукаць унутры саміх галінаў сацсферы». Паводле чыноўніка колькасць бюджэтных сродкаў, якія марнуюцца ў ахове здароўя, сягае 15%.12

Рэфармаванне сістэмы аховы здароўя: павелічэнне даступнасці першаснага звяна медычнай дапамогі

На пачатку года А. Тозік вызначыўся канструктыўнай крытыкай работы міністэрства аховы здароўя. Сістэма дастала лазні за закрытасць, адсутнасць крытычнай ацэнкі вынікаў і нерацыянальны фінансавы менеджмент.12 На жаль, глыбокае разуменне «ў вярхах» сістэмных праблем галіны так і не рэалізавалася ў пазітыўных зменах функцыянавання сістэмы ці кіравання ёю. Міністэрства абмежавалася мінімальнымі касметычнымі зменамі. У чарговы раз было заяўлена, што ў найбліжэйшыя гады страхавой медыцыны ў краіне не будзе, хоць і было рэкамендаванае добраахвотнае медычнае страхаванне. Як удасканаленне дзейнага механізма фінансавання быў прапанаваны пілотны эксперымент па большай фінансавай свабодзе мясцовых адміністратараў галіны, які ў 2013 будзе праводзіцца на Магілёўшчыне і ў Мінску.

Як і ў 2011 годзе, шмат вялося размоваў пра тое, што насельніцтва злоўжывае даступнасцю медычнай дапамогі (сярэдняя колькасць наведванняў паліклінік на душу насельніцтва у нас удвая большая, чым у суседзяў). Акрамя ўжо згаданай прапановы увесці плату за наведванне паліклінік, для разгрузкі першаснага звяна медычнай дапамогі прапаноўвалася ўдасканаленая сістэма папярэдняга запісу да лекара, у тым ліку і праз Інтэрнэт, а таксама некаторыя змены ў парадку выпіскі бальнічных і рэцэптаў.

Так, быў працягнуты да 6 месяцаў тэрмін прыдатнасці рэцэптаў для хранічна хворых пацыентаў на лекі, якія яны прымаюць пастаянна, а лекары атрымалі права адзінаасобна выдаваць бальнічны адразу на 10 дзён. Як ноўхаў было прэзентаванае сталічнае новаўвядзенне, калі ў 7 паліклініках рэцэпты для пацыентаў-«хронікаў» пачалі выпісваць «пры дапамозе электроннай тэхнікі». На пытанне, ці дазволяць выдаваць лісткі непрацаздольнасці нешматлікім лячэбным установам недзяржаўнай формы ўласнасці, міністр Жарко яшчэ ў верасні традыцыйна рашуча адказваў «не», але напрыканцы году і асабліва на пачатку 2013 сталі з’яўляцца паведамленні пра тое, што такі дазвол будзе.14

Адным з найбольш заўважных пачынанняў Мінаховы здароўя, якія маглі паўплываць на даступнасць меддапамогі, варта прызнаць кампанію па ўзмацненні кантролю за рэцэптурным водпускам лекаў з аптэк, што, маўляў, зменшыць працэнт самалячэння і колькасць пабочных эфектаў лекаў. Рэзананс быў вельмі істотны: як грамадзяне, так і прафесіяналы ад медыцыны заканамерна выказвалі заклапочанасць, што пры правільнасці самой ідэі павышаная нагрузка на лекараў ва ўмовах дэфіцыту спецыялістаў у паліклініках павялічыць і так немалыя чэргі ля кабінетаў. У выніку, з аднаго боку, шмат казалі пра «узмацненне кантролю за рэцэптурнай выдачай», а на справе яго аслабілі, павялічыўшы на 20% колькасць безрэцэптурных прэпаратаў, дадаўшы да іх, напрыклад, найбольш папулярныя антыбіётыкі і прэпараты для зніжэння ціску. Плюсы відавочныя – міністэрства «папіярылася» перад народам і ўрадам, не нагрузіўшы пры гэтым першаснае звяно, як таго баяліся медыкі. Мінусы не так відавочныя, але не менш значныя.

Як паказала пазалеташняе даследаванне ў ЗША, дзе антыбіётыкі толькі паводле рэцэпту, каля чвэрці прызначэнняў гэтых прэпаратаў педыятрамі былі верагодна ці адназначна неабгрунтаванымі.15 Акрамя непасрэдна таксічнага дзеяння на арганізм, бескантрольны прыём антыбіётыкаў спрыяе развіццю ўстойлівай флоры, якая ўсё цяжэй будзе паддавацца лячэнню, а за гэтым ідзе большая колькасць ускладненняў, патэнцыйных смерцяў і ўзрастанне кошту тэрапіі.

Акцэнты развіцця медычнай дапамогі

Значнымі дасягненнямі ў мінулым годзе вызначылася транспланталогія – у студзені была праведзеная першая перасадка комплекса «печань–нырка», а ў лютым – комплекса «сэрца–нырка». Айчынныя спецыялісты таксама ў цэлым падрыхтаваліся да адначасовай перасадкі лёгкіх і сэрца, а пры дапамозе беларускіх калег першая трансплантацыя печані прайшла ў Казахстане.

Варта дадаць, што Беларусь займае першае месца ў свеце як па ўзроўні шпіталізацыі (штогод каля 30% насельніцтва лечыцца ў бальніцах), так і па колькасці дзён, якія ў сярэднім знаходзіцца пацыент у шпіталі (каля 4 дзён на год на кожнага жыхара краіны).16 Як ужо адзначалася, такое шпітальнае дамінаванне робіць сістэму рэсурсаёмістай, зніжае яе эфектыўнасць і павышае адчувальнасць да знешніх фінансавых рызыкаў. Нягледзячы на тое што ў перспектыўных задачах міністэрства аховы здароўя значацца развіццё стацыянаразамяшчальных тэхналогій у паліклініках і пераарыентацыя акцэнтаў дапамогі на амбулаторнае звяно, істотнага руху ў гэтым кірунку не назіраецца. Акцэнт традыцыйна робіцца на развіццё высокіх тэхналогій, у тым ліку ў рэгіёнах Беларусі: пашырэнне спектру кардыяхірургічных умяшальніцтваў, эндапратэзаванняў суставаў, а таксама развіццё абласных цэнтраў трансплантацыі. Несумненна, медыцына высокіх дасягненняў павінна развівацца, але ў Беларусі гэтае развіццё робіцца ўсё больш асіметрычным, калі адна сфера развіваецца коштам іншых, а насельніцтва па-ранейшаму лечыцца ў перагружаных паліклініках.

Небяспеку празмернага імкнення прасоўвання высокіх тэхналогій у рэгіёны праілюстраваў замежным прыкладам галоўны трансплантолаг краіны Алег Румо. Паводле яго, смяротнасць пасля аперацый па трансплантацыі печані ў Беларусі менш, чым у Германіі праз тое, што гэтыя аперацыі сканцэнтраваныя ў адным месцы, дзе ёсць адпаведныя тэхналогіі і падрыхтаваныя кадры.17 Цяпер у спісе чакання на трансплантацыю печані ў Беларусі каля 70 чалавек, якіх цалкам магчыма прааперыраваць у адным месцы.

Іншая сітуацыя з трансплантацыямі нырак, якую проста неабходна развіваць на абласным узроўні, бо цяпер яе чакаюць каля 600 пацыентаў і колькасць іх расце, а ў мінулым годзе зрабілі 201 аперацыю. З іншага боку, аперацыі па перасадцы нырак у Беларусі праводзяцца з 1970-х гадоў і іх тэхналогія добра вядомая айчынным спецыялістам.

Платныя паслугі ў дзяржаўнай ахове здароўя

Платныя паслугі ў дзяржаўных арганізацыях аховы здароўя ў 2012 мелі больш планамерны характар. У адрозненне ад 2011 года, эканамічная сітуацыя была больш стабільная, дэвальвацый не было, атрыманыя беларускія грошы так хутка не абясцэньваліся і падведамасным арганізацыям пасярод году не павялічвалі планы па выкананні платных паслуг.

За 10 месяцаў 2012 года экспарт беларускіх паслуг у ахове здароўя склаў амаль USD22 млн, што на 16% перавысіла аналагічны паказчык 2011 года.18 Цікава, што ў структуры гэтых прыбыткаў уласна медычныя паслугі склалі толькі каля USD5 млн, астатняе было заробленае на вышэйшай і паслядыпломнай медычнай адукацыі (каля USD10 млн), а таксама на правядзенні адукацыйных семінараў, канферэнцый, кансультацый і майстар-класаў.

Сталічныя лекары за 2012 зарабілі больш за USD6 млн, што ў 1.7 разы перавышае здабыткі пазамінулага году,19 але агулам складае толькі 9.6% ад аб’ёму бюджэтнага фінансавання. Вынікі году паказалі, што цяперашнімі тэмпамі прыросту не ўдасца дасягнуць павелічэння экспарту медычных паслуг у 3.5 разы, як гэта было прапісана ў Праграме сацыяльна-эканамічнага развіцця да 2015 года.

Увогуле ж гэтая тэма ў мінулым годзе мала закраналася ў публічнай прасторы і прафесійнай супольнасці ў адрозненне ад крызіснага 2011, калі патрэба ў валюце была вельмі вострай. Зусім не было чуваць пра хоць якія маркетынгавыя хады па прасоўванні гэтага прадукту ў краіне і па-за яе межамі. Як і раней, дзяржаўных медустановаў мала ў рэкламнай прасторы, не кажучы ўжо пра нейкія прафесійна распрацаваныя стратэгіі пазіцыянавання. Таксама не было чуваць хоць пра якія прэзентацыі беларускай медыцыны ў краінах Мытнага саюзу.

Акрамя гэтага, у большасці ўстановаў платныя паслугі так і не сталі зручней: бывае, што дамову трэба афармляць ў адным кабінеце, лячыцца ў другім (часта разам з «бясплатнымі» пацыентамі), а аплачваць у трэцім. Складаецца ўражанне, што з паляпшэннем эканамічнай сітуацыі і зніжэннем фінансавай напружанасці ў сістэме кіраўніцтва галіны страціла цікавасць да гэтай тэмы, нягледзячы на тое што ва ўрадзе гэты від дзейнасці разглядаюць як важны рэзерв росту заробкаў медработнікаў.

Фармацэўтычны рынак, імпартазамяшчэнне

За мінулы год фармацэўтычны рынак Беларусі выйшаў з рэцэсіі і паказаў рост у 2.88% у натуральным выражэнні, а ў грашовым вымярэнні – на 25% у валюце і аж на 124% у беларускіх рублях.20 Гэты дыспрапарцыйны рост тлумачыцца падвоенай дэвальвацыяй 2011 года і паступовым вяртаннем коштаў да дакрызіснага ўзроўню. Адбыўся рост штогадовых выдаткаў на лекі з USD69 да амаль 86 на душу насельніцтва ў год, пры стабільнасці выдаткаў на лекі (каля 0.02% спажывецкага кошыку) на працягу апошніх 5 год.

Доля айчынных прэпаратаў павялічылася нязначна і скла каля 59% ва ўпакоўках. Доля рынку ў грошах складае 25%, паводле даных маркетынгавага агенцтва IntellixM, і 30.6% – паводле дырэктара дэпартамента фармацэўтычнай прамысловасці Г. Гадавальнікава.21 Улічваючы тое, што прырост долі айчынных лекаў на рынку з 2010 складае каля 1% за год, то амбіцыйная задача заняць 50% рынку да канца 2015 года выглядае невыканальнай. Вынікі імпартазамяшчэння таксама пакуль што сціплыя – у мінулым годзе распачаты выпуск больш за 50 новых лекавых сродкаў, што дазволіла ашчадзіць каля USD73 млн, што на фоне ёмістасці рынку ў USD813 млн не дужа выразна.

Часткова такая сітуацыя тлумачыцца невысокім коштам айчынных медыкаментаў (сярэдні рознічны кошт упакоўкі каля USD1 супраць амаль USD 4 імпартных). Тым не менш у рэйтынгу прыбытковасці фармвытворцаў першыя два радкі ўжо другі год займаюць «Белмедпрэпараты» і «Барысаўскі завод медпрэпаратаў». Павялічыць долю беларускіх лекаў на рынку можна праз узрастанне коштаў на лекі (і адпаведна, зніжэння іх даступнасці), альбо праз асваенне выпуску новых лекаў, нарошчванне якіх ёсць праблематычным без інвестыцыяў, з прыцягненнем якіх у нас традыцыйныя праблемы.

Кадравая праблема: сістэма матывацыі персаналу

У 2012 міністр аховы здароўя безапеляцыйна абазначыў тэрмін вырашэння кадравага дэфіцыту ў сістэме аховы здароўя. «Пунктам незвароту» прызначаны 2014, калі скончаць стажыроўку 3200 маладых спецыялістаў з самага вялікага набору медычных студэнтаў за усю гісторыю незалежнай Беларусі. Праўда, паступова гэты тэрмін адсунуўся на 2015 год, але відавочна, што начальства ўскладае на гэтых будучых калег сур’ёзныя спадзяванні. Плануецца скіраваць іх перш за ўсё ў першаснае звяно медычнай дапамогі, дзе дэфіцыт персаналу найбольш заўважны. Увогуле ж укамплектаванасць кадрамі галіны складае каля 94% (адбываецца гэта за кошт татальнага сумяшчэння).

Сітуацыю з кадравым забеспячэннем галіны і перспектывай вырашыць праблему праз павелічэнне выпускаў медВНУ выдатна ілюструе мінскі «кейс». Так, на пачатку 2012 года было заяўлена пра недахоп 700 лекараў і 1000 медсясцёр, затым адбылося размеркаванне 516 лекараў і 378 медсясцёр, а ў пачатку лета кадравы дэфіцыт ацэньваўся ўжо ў 1000 лекараў і 1700 медсясцёр.22

Паводле міністра В. Жарко, сёння ў практычнай медыцыне Беларусі працуе 32 тыс. лекараў (32 на 10 тыс. насельніцтва), што адпавядае еўрапейскім нормам (30 на 10 тыс.). Праўда нідзе не гучыць, што нашы грамадзяне ўтрая часцей за еўрапейцаў ходзяць у паліклініку і больш за ўсіх у свеце лечацца ў бальніцах.

За мінулы год сярэдні заробак у сферы аховы здароўя склаў Br3 млн 76 тыс., што на 27.2% менш, чым у прамысловасці, і на 17.8% менш, чым па ўсіх відах эканамічнай дзейнасці. У лекараў сярэдні заробак склаў Br 5 046.3 тыс. з улікам таго, што каэфіцыент сумяшчальніцтва па краіне складае 1.4, а ў сярэдніх медработнікаў – Br 2 млн 992.2 тыс. з улікам сумяшчальніцтва на 1.2 стаўкі. Калі ж згаданыя лічбы прывесці да 1 стаўкі (менавіта так працуе большасць людзей у краіне), то атрымліваецца, што нават заробак лекара не дацягвае да сярэдняга па прамысловасці на 14.6%, а заробак медсястры – амаль на 41%).

Павялічэнне заробку па галіне склала ў сярэднім 20.4% (21.5% – лекары, 22.4% – сярэдні медперсанал), што ў цэлым адпавядае тэмпам росту сярэдніх даходаў па краіне (20.6%). Найбольш значны рост даходаў спазналі мядсёстры, якія задзейнічаныя ў высокатэхналагічных аперацыях і інтэнсіўнай тэрапіі пасля іх. Памер надбавак за высокатэхналагічную працу цяпер складае да 160% ад акладу, але агульная колькасць сярэдніх медработнікаў, што іх атрымліваюць, не перавышае 10%. Цікава, што новыя даплаты дазволілі палепшыць сітуацыю з недахопам медсясцёр ў аддзяленнях рэанімацыі абласных гарадоў, але істотна не паўплывалі на сітуацыю ў гэтых аддзяленнях у Мінску (забяспечанасць 81 супраць 61%).

Найбольш істотным паляпшэннем умоваў работы для медперсаналу ў мінулым годзе з’яўляецца хіба што ўвядзенне ў праект новай рэдакцыі закона «Аб ахове здароўя» нормы абавязковага страхавання жыцця і здароўя медработнікаў падчас выканання імі прафесійных абавязкаў. Але, як было ўжо сказана, «сацыяльная сфера не мае права больш нагружаць рэальны сектар», таму тэмпы росту заробкаў у ахове здароўя, як і ў мінулым годзе, не будуць адрознівацца ад сярэдняга па краіне.

Заключэнне

Як і ўпапярэдніягады, сістэмааховы здароўямае патрэбуў рэфармаванні. Але цяперашні менеджмент не гатовы адхіляцца ад выверанага з 1994 курсу і будзе працягваць гуляцца ў «ахову здароўя сусветнагаўзроўню» безістотныхтрансфармацыйсферы. Убачнайперспектывебудуць падтрыманыятэндэнцыі напашырэнне сегментаплатныхмедпаслугза коштбясплатных, на ўкараненневысокіхтэхналогій, у тымліку ўрэгіёнах.