Аляксандр Чубрык, дырэктар Дасьледчага цэнтру ІПМ: Сам па сабе памер бюджэту пражытковага мінімуму (БПМ) не настолькі цікавы, як ягоная дынаміка. Кошык тавараў і паслуг, якія ўваходзяць у склад БПМ, у сярэднім за чацьвёрты квартал 2011 году быў у 2.3 разы даражэйшы за БПМ чацьвёртага кварталу 2010 году. Тым часам спажывецкія цэны за гэткі ж прамежак часу падвысіліся ў 2 разы. Розьніца — 27 адсоткавых пунктаў — тлумачыцца розным складам кошыку (у пражытковым мінімуме больш выдаткаў на харчовыя тавары, абутак, вопратку і паслугі ЖКГ; агулам гэтыя тры групы маюць у структуры кошыку БПМ амаль на 30% болей, чым у кошыку ІСЦ). Калі сказаць іначай, тавары і паслугі для бедных у крызісны чацьвёрты квартал (ды й увогуле ў мінулым годзе) даражэлі хутчэй за тавары і паслугі для «сярэдняга» ці заможнага грамадзяніна.
Пра што яшчэ нам гаворыць разыходжаньне паміж інфляцыяй і тэмпамі падвышэньня кошту БПМ?
Па-першае, пра тое, што нават калі даходы розных грамадзян раслі б з аднолькавай хуткасьцю, колькасьць бедных павялічвалася б, бо тавары і паслугі, якія яны купляюць, даражэюць шпарчэй за сярэднія паказчыкі.
Па-другое, яно сьведчыць пра неэфектыўнасьць рэгуляваньня цэнаў: відавочна, што ў кошык пражытковага мінімуму ўваходзіць нашмат больш «сацыяльна значных» тавараў чымсі ў кошык ІСЦ (індэксу спажывецкіх цэнаў). Атрымліваецца, што цэны на «сацыяльныя» тавары растуць хутчэй, чым цэны ўвогуле! І гэта ня толькі тычыцца 2011 году — гістарычныя дадзеныя сьведчаць, што ў сярэднім кошт БПМ падвышаўся хутчэй за спажывецкія цэны.
Па-трэцяе, аналіз гістарычных дадзеных робіць відавочным, што чым большая была інфляцыя, тым большым было разыходжаньне паміж ростам сярэдніх цэнаў і цэнаў «для бедных» — і не на карысьць бедных. Таму, калі некаму бывае карціць надрукаваць грошай, каб павялічыць заробкі ды сацыяльныя трансфэрты, яму ня лішне будзе ўзгадаць, што наступства друкаваньня грошай — гэта высокая інфляцыя, а інфляцыя — гэта крыніца росту беднасьці.
Пра адмоўныя наступствы інфляцыі для дабрабыту грамадзянаў гаворыць і той факт, што сярэдні заробак у чацьвёртым квартале быў роўным 3.8 пражытковага мінімуму. Яшчэ ў трэцім квартале за яго можна было набыць 4 «кошыкі» БПМ, а у чацьвёртым квартале 2010-га, і ўвогуле 5 такіх кошыкаў (гістарычны рэкорд). Вось беднасьць і скочыла з 4,7% насельніцтва ў чацьвёртым квартале 2010-га — першым квартале 2011-га да 7,8% у трэцім квартале і, паводле нашых ацэнак, апынецца каля 10% ў чацьвёртым квартале 2011 году. Абы з гэтага былі зробленыя правільныя высновы…
Даведка: Пражытковы мінімум — гэта кошт кошыку тавараў і паслуг, якія забяспечваюць мінімальныя патрэбы чалавека (прадукты харчаваньня на 2,400 кілакалёрый у дзень на чалавека і вельмі сьціслы набор нехарчовых тавараў і паслуг). Ім карыстаюцца як крытэрам для далучэньня хатніх гаспадарак да катэгорыі т. зв. «малазабясьпечаных», ці папросту — крытэрам абсалютнай беднасьці. Агуламхарчовыя прадукты займаюць 58% кошыка БПМ, яшчэ 17% прыпадае на абутак і вопратку, 9% маюць паслугі ЖКГ.